3 Şubat 2015 Salı
Süs bitkileri Dış Mekân Süs Bitkileri, Kesme Çiçekler, İç Mekân Süs Bitkileri ve Çiçek Soğanları olarak dört kategoride değerlendirilmektedir. İnsanoğlu tarafından çok eski medeniyetler döneminden beri süs bitkilerinin kullanılıyor olmasına karşın, sektörel anlamda dünyada 100 yıllık ülkemizde ise yaklaşık 50-60 yıllık bir geçmişten bahsedilebilir.
Sektörün son yıllarda dünyada olduğu gibi Türkiyede de gelişimi hızla yükselmektedir. Bununla birlikte ülkemizde henüz süs bitkileri sektörü sistematik bir yapıya sahip değildir. Bunda doğrudan süs bitkileri sektörünün muhatap alındığı ve temsil edildiği koordinasyon biriminin yetersizliği ve/veya eksikliğinin etken olduğu kanaati yaygındır. Süs bitkileri üreticilerinin birçoğu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde yer alan birimlerin kendileri açısından etkin ve yeterli olmadığı kanaatlerini ifade etmektedirler.
Süs bitkileri sektörü, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı bünyesinde bir alt sektör konumunda bulunmaktadır. Bununla birlikte, bu sektörün faaliyet alanı dikkate alındığında; Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı da sektörle doğrudan veya dolaylı bağlantılı bakanlıklardır.
Ülkesel ölçekte değerlendirildiğinde süs bitkileri sektörü üretim ve ihracat yönüyle ön plana çıkmaktadır. Üretim açısından bakıldığında sektörün Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde yer alması kaçınılmazdır. Ancak mevcut haliyle sektörün ihtiyaçlarına cevap bulmak mümkün gözükmemektedir. Zira bakanlık bünyesindeki yeri ve ağırlığının sektörün atılım yapması için yeterli olmayacağı kanısı sektör temsilcileri tarafından dillendirilmektedir.
Bazı özel sektör temsilcileri, sektörün Orman ve Su işleri Bakanlığı bünyesinde yer almasıyla, sorunlarına daha hızlı çözüm üretileceği kanısını taşımaktadırlar. Faaliyet alanı itibariyle Orman ve Su işleri Bakanlığı bir ölçüde sektöre hitap etmektedir. Üretim açısından değerlendirildiğinde süs bitkileri sektörünün Orman ve Su işleri Bakanlığı bünyesinde yer almasının sağlanması yasal bazı düzenlemeler ile mümkün olabilir. Ancak bunun kısa vadede gerçekleşebileceğini öngörmek oldukça zor görünmektedir. Çünkü böyle bir görev değişikliği (veya ilavesi), çeşitli yasa ve yönetmeliklerin değiştirilmesi yanı sıra bakanlıklar arasında önemli ölçekte eleman aktarımı (veya yetişmiş eleman alımı) gibi bir sonucu doğuracaktır. Bu durumda çeşitli direnç noktalarının ortaya çıkacağı ve çözüm bulunmasının çok kolay olmayacağı öngörülmelidir.
Faaliyet alanı itibariyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sektörün gelişmesine ülkesel ölçekte katkıda bulunabilecek bir bakanlıktır. Sektörün faaliyet alanı ise ülkesel boyutu aşan bir noktadadır. Bu yönüyle süs bitkileri sektörünün Çevre ve Şehircilik Bakanlığı altında yer alması düşünülemez.
Türkiyede özel müteşebbislerin süs bitkileri sektörüne olan ilgisi ihracata bağlı olarak artış göstermiştir. Diğer bir ifadeyle, dış pazarların varlığı ve talep artışı üretimimizin artmasındaki en temel etkendir. Ülkemizdeki süs bitkileri ticareti, ülke içinde üretilen ürünlerin ihracatı veya ithal edilen ürünlerin belli bir süre geliştirildikten sonra ihraç edilmesi üzerine kuruludur. Bu yönleriyle Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ve Ekonomi Bakanlığı sektörün doğrudan ilgi alanında yer almaktadır.
Konu ile ilgili neler yapılabilir?
Süs Bitkileri sektörü hâlihazırda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü bünyesinde, Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı içerisinde yer almaktadır. İlgili daire başkanlığının oldukça geniş bir alana hitap etmesi ise sektörel anlamda koordinasyonu zorlaştırmakta, süs bitkileri sektörünün sorunlarına çözüm üretilmesi konusunda yeterince destek sağlayamadığı ifade edilmektedir.
Süs bitkileri sektörünün gelişimi için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü bünyesinde Süs Bitkileri Daire Başkanlığı kurulmalıdır. Süs bitkileri üretiminin yaygın olarak gerçekleştirildiği İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri bünyesinde Süs Bitkileri Şube Müdürlükleri ihdas edilmelidir. Oluşturulan şube müdürlüklerinde görevlendirilmek üzere, özellikle sektörü iyi bilen uzman Peyzaj Mimarları ve Ziraat Mühendisleri görevlendirilmelidir.
Ayrıca üretimin yaygın olduğu bazı illerde mevcut Araştırma Enstitülerinin görev alanları süs bitkilerine yönlendirilebilir veya faaliyet alanları süs bitkileri ile sınırlandırılabilir. Bununla birlikte sektörün hızlı gelişme gösterdiği bazı illerde yeni Süs Bitkileri Araştırma Enstitüleri kurulmalıdır. Örneğin, son yıllarda hızlı bir üretim ve ihracat potansiyeli kazanmış olan Sakarya ilinde Dış Mekân Süs Bitkileri Araştırma Enstitüsü kurulabilir. Zira diğer tüm sektörlerde olduğu gibi sektörel gelişimin kalıcı olması için Ar-Ge faaliyetlerinin kaçınılmaz olduğu unutulmamalıdır. Araştırma Enstitülerinde süs bitkileri konusunda uzman Peyzaj Mimarlarının istihdamı mutlaka sağlanmalıdır.
Çözüm süreci ve süresi ile ilgili neler öneriler
Öncelikle ilgili bakanlık birimlerinin koordinesinde, süs bitkileri sektör temsilcilerinin aktif katılımları sağlanarak çeşitli toplantı ve çalıştaylar düzenlenmeli, sektörün mevcut durumu ve sorunları ortaya konmalıdır. Bu sektörde ileri düzeyde bulunan ülkelerin sistemleri ve organizasyonları detaylarıyla ortaya konmalı ve ülkemize uygun olabilecek düzenlemeler tespit edilmelidir. Sektör temsilcilerinin önerileri mutlaka alınmalı ve bu öneriler çerçevesinde yol haritası hazırlanmalıdır. Bu çalışmalar için EXPO 2016 organizasyonunun iyi bir fırsat sunacağı göz ardı edilmemelidir.
Bu boşluk nasıl giderilir?
Üretimden pazarlamaya kadar bütün aşamaların sağlıklı yürütülmesi sektörün başarısı ve gelişmesi açısından önemlidir. Süs Bitkileri Daire Başkanlığının ve Süs Bitkileri Şube Müdürlüklerinin kurulması ile idari anlamda önemli bir ilerleme kaydedilmiş olacaktır. Böylelikle üretimin planlanması, ürün standardizasyonu, sektöre uygun teşvik ve destek mekanizmalarının geliştirilmesi ve arazi kullanımı konularında önemli atılımlar yapılabilecektir.
Dünyada sürekli artan üretim ve rekabet koşullarında, başarılı ve kalıcı olabilmenin yolu güçlü Ar-Ge çalışmalarına bağlıdır. Mevcut durumda Ar-Ge konusunda oldukça yetersiz olduğumuz bir gerçektir. Bu durum, üretim materyali kaynağı konusunda dışa bağımlılığımızı artırmaktadır. Süs Bitkileri Araştırma Enstitülerinin kurulması ve uzman Peyzaj Mimari ve Ziraat Mühendislerinin istihdamı, sektörün gelişiminde çok yönlü katkı sağlayacaktır. Özellikle ülkemizin genetik kaynaklarının ortaya çıkarılması, yeni süs bitkisi tür ve çeşitlerinin geliştirilmesi, üretim, pazarlama ve dünyadaki gelişmelerin ülkemize transferi konusunda daha etkili sonuçlar elde edilmesi mümkün olabilecektir.
Kaynaklar
1. Doğan, Y, 2013. Süs Bitkileri Raporu. http://www.plantdergisi.com/yazi-yusuf-dogan-sus-bitkileri-raporu-54.html
2. Doğu Marmara Süs Bitkileri Raporu, Yalova Yatırım Destek Ofisi, Haziran 2013
3. Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri ihracatçıları Birliği, Sektör Raporu, 2011.
4. Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri ihracatçıları Birliği, Süs Bitkileri ve Mamulleri Sektörü 2013 Yılı Değerlendirmesi
5. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
6. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Doç. Dr. Taki DEMİR
Sakarya Üniversitesi
There should be established a department related with General Directorate of Crop Production under the structure of Ministry of Food Agriculture and Livestock for the development of the ornamental plants sector. In commonly Ornamental plants producing districts there should establish sections under the management of District representatives of Ministry of Food, Agriculture and Livestock. Expert and professional Landscape Architects and Agricultural Engineers should be appointed to these local sections of Ministry.
