24 Ağustos 2022 Çarşamba
Öğr. Gör. Nurçin Seymen Aksu
Bartın Üniversitesi
Prof. Dr. Özge Yalçıner Ercoşkun
Gazi Üniversitesi
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kentlerde yer alan konuma dayalı verileri denetlemek, saklamak, sunmak, depolamak ve sorgulamak için oluşturulan bütünleşik bir teknolojidir. CBS tabanlı haritalar, raporlar ve grafiklerin kentlere getirdiği yeniliklerle, bir bilginin birden fazla bakış açısıyla görüntülenmesi, sorgulanması ve algılanabilirlik düzeyinin artması sağlanmaktadır. Kentsel alanların güçlendirilmesinin yanı sıra, bireylerin kentsel yaşam süreçlerine katılımını da destekleyerek birey-kamu etkileşimini güçlendirmektedir. Bilişim çağının getirdiği teknolojik yeniliklerle nesnelerin internetinin CBS'de kullanım alanı bulmasıyla birlikte akıllı kent uygulamalarında birçok değişim yaşanmıştır. Dünya çapında birçok akıllı kent artık üç boyutlu web CBS kullanımına geçiş yapmaktadır. Üç boyutlu (3B) kent modellerinin günümüzde akıllı kentlerin yönetiminde başarılı şekilde kullanımı binaların sayısal ikizlerinin çıkarılması konusundaki ihtiyacı hızlıca artırmaktadır. Bu doğrultuda, yazıda akıllı kentlerin geleceğinde CBS'nin yeri ve önemi ele alınmıştır. Sürdürülebilir kentler ve toplumlar hedefiyle, kentin mevcut kaynaklarını koruyan ve gelecek kuşaklara aktarılacak hizmetlerin sunumunu kolaylaştıran bir proaktif akıllı kent modeli tüm kentlere uygulanmalıdır.
Akıllı kentler, sahip oldukları sorunlara yönelik rasyonel çözümler üreten, bilgi ve iletişim teknolojileri (BIT) yardımıyla yönetilen, kentte yer alan varlıkların ve kaynakların entegre biçimde çalışabildiği, sürdürülebilir kentsel gelişim vizyonuna sahip kentlerdir (Uçar vd., 2017). Akıllı kentlerde oluşturulan kent bilgi sistemleri, kent envanteri oluşturmayı, analizi, sorguyu, modellemeyi, paylaşımı ve ekip çalışmasını destekler. Akıllı kentlerin yaygınlaşmasıyla, küresel boyutta kentleşmenin zorluklarıyla başa çıkmanın önemli bir adımı atılacaktır. Akıllı kent gelişmelerine yönelik coğrafi bilgi sistemleri (CBS) konusundaki farklı ölçeklerde teknik uygulamalar, potansiyel performanslar ve gelecekteki araştırmalarındaki ilerlemelerin gözden geçirilmesi gerekmektedir (Wang, 2013). Bu noktada CBS'ye dayalı bir bilgi sistemi oluşturulması, bilgileri hızlı bir şekilde görselleştirme ve planlama olanağı sunar, değerlendirmeyi geliştirir, daha iyi karar vermeyi sağlar ve kent yönetimini iyileştirir. Böylece akıllı kentlerin tüm bileşenlerini entegre eden bir sistem oluşturulur (Odendaal, 2003).
Görsel 1. Akıllı Kent, (SmartCitiesWorld, 2017)
Bilişim çağında, akıllı kentlerin fiziksel dünyasını sanal ortamla eşleştirmek ve uzun vadeli sürdürülebilir kentler inşa etmek için gerekli bileşen coğrafi bilgi sistemleridir (Tureka & Stepniakb, 2021). CBS, kentler için yeni oluşturulan bir sistem değildir. Yer seçimi, peyzaj planlama, arazi kullanım, kent planlama, tasarım, inşaat ve proje yönetimi, satış, pazarlama, tesis yönetimi, operasyonlarda görselleştirme, analiz, senaryo oluşturma ve raporlama nedeniyle uzun süredir akıllı kentlerde kullanılmaktadır. CBS, akıllı kenti planlama ve geliştirmenin tüm yönlerini bina ölçeğinden kent ölçeğine birbirine bağlayan ideal bir teknolojidir (ESRI India, 2013).
Görsel 2. Akıllı Kentte Teknoloji Kullanımı (WeSolve, 2022).
CBS ve Teknolojik Gelişmeler
Coğrafi bilgi sistemleri, son yıllarda kullanım alanlarında yeni fırsatlar sağlayan teknolojik çözümler ortaya koymaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, nesnelerin interneti ile ilgili araçların kentlerde kullanımı akıllı kent uygulamalarına (atık yönetimi uygulamaları, araç takip sistemi, araç park uygulamaları vb.) yenilik kazandırmaktadır (Tureka & Stepniakb, 2021).
Görsel 3. Akıllı Araç Park Uygulamaları, (Roltek, 2021).
Dünya genelinde giderek daha fazla akıllı kent, iki boyutlu Jeo-Uzamsal Bilgi Sisteminden (CBS) üç boyutlu Web CBS kullanımına geçiş yapmaktadır. Akıllı kentlerdeki uygulama alanlarında üç boyutlu (3B) coğrafi bilgi sistemi ve üç boyutlu (3B) kent modellerine olan gereksinim hızla artmaktadır. Örneğin; Berlin, Lyon, Wien ve Rotterdam gibi birkaç Avrupa kenti resmi 3B kent modellerini açık veri olarak hazırlamıştır. Open Street Map (OSM) gibi açık kaynak Gönüllü Coğrafi Bilgi (VGI) toplulukları 3B kent modellerini inşa etmektedir. 3B kent modellerinin, kent yönetiminin iş süreçlerinde başarılı bir şekilde kullanılması, 3B kent modellerinin faydalarını ortaya koymakta ve hemen hemen her alanda yaygın olarak kullanılmaktadır (Güney, 2016).
Görsel 4. Open Street Map Uygulaması ile İstanbul-Beyoğlu 3B Kent Görünümü, (OSM Buildings, 2022).
2006 yılında Bilgi Toplumu Stratejisinin Kamu Yönetiminde Modernizasyonu kapsamında ülkemizde kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğunda yer alan coğrafi bilgileri ortak bir altyapı üzerinden kullanıcılara sunma amacıyla T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) kurulmuştur (TKGM, 2022). Çeşitli sektörler ve kurumlar tarafından oluşturulan verilerin hem kendi aralarında hem de TUCBS altyapısıyla birlikte çalışabilirliği için sürdürülebilir kalkınmayı ve e-devlet çalışmalarını desteklemektedir. Bu kapsamda 32 farklı coğrafi veri teması altında arazi kullanımı, doğal afet riski bölgeler, enerji kaynakları, insan sağlığı ve güvenliği, korunan alanlar, madenler, teknik altyapı, diğer idari ve sosyal hizmetler, toprak gibi veri temalarının tanımlama dokümanları Bakanlık internet sitesinde yer almaktadır (T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, 2019).
Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) günümüzde kurum ve kuruluşların üretmekte ve güncellemekte oldukları verileri; ATLAS Basic, ATLAS Pro, coğrafi veri format ve projeksiyon dönüşümü, metaveri portalı, coğrafi veri sözlükleri, TUCBS servis kontrol, CBS personel belgelendirme sistemi, coğrafi veri satış portalı ve coğrafi veri izin envanter uygulaması modülleri üzerinden kullanıcılara sunmaktadır. ATLAS Uygulaması ile çeşitli seviyelerde üretilen coğrafi veriler, web üzerinden iki ve üç boyutlu olarak açık kaynak kodlu bir web uygulaması olarak sunulmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait farklı coğrafi veri servisleri de bu uygulamaya katman olarak eklenebilmektedir (T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, 2022).
Görsel 5. ATLAS Basic Uygulaması ile 3B Arazi Görünümü, (ATLAS Basic, 2022).
Görsel 6. ATLAS Basic Uygulaması ile Nazım İmar Planı Verileri Görünümü, (ATLAS Basic, 2022).
SONUÇ
Son yıllarda akademik araştırmaların temel konu ve odağı akıllı kentler üzerine yoğunlaşmaya başlamıştır. Akıllı kentlerde bilgileri toplamak, depolamak, yönetmek, analiz etmek ve modellemek için disiplinler arası entegre bir platform olan CBS, sürdürülebilir kentleşme için mekânsal bir kara destek sistemidir. Kentlerde yaşayanları akıllı kentsel topluluklara dönüştürmek için temel bir araçtır. Günümüzde kentsel modelleme ve planlamada kullanılan CBS uygulamaları artık 3B Web CBS kullanımına geçiş yapmaktadır. 3B CBS'nin simülasyon temelli uygulamaları dünya genelinde yaygınlaşmaktadır. Teknolojinin getirdiği bu başarılı uygulamalarla birlikte, CBS desteğiyle planlama verilerinin kullanılabilirliği ve kalitesinde artış yaşanacaktır. Bu doğrultuda, akıllı kentlerin faaliyetleri ve vatandaşların sosyal ihtiyaçlarının dikkate alınması konusunda CBS'nin araştırılması, tasarımı ve uygulanması, bu teknolojinin yapay sinir ağları, bulanık mantık gibi teknolojilerle birleştirilerek ileri taşınması oldukça önemlidir.
KAYNAKÇA
ATLAS Basic., 2022. https://www.atlas.gov.tr/ (Erişim:18.03.2022).
ESRI India, 2013. Cover Story: GIS for Smart Cities.
https://www.esri.in/esri-news/publication/vol9-issue1/articles/gis-for-smart-cities (Erişim:10.03.2022).
Güney, C., 2016. Rethinking GIS Towards The Vision Of Smart Cities Through CityGML. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Volume XLII-2/W1, 3rd International GeoAdvances Workshop, 16-17 October 2016, Istanbul, Turkey.
Odendaal, N., 2003. Information and Communication Technology and Local Governance: Understanding The Difference Between Cities in Developed and Emerging Economies. Computers, Environment and Urban Systems, 27(6), 585-607.
OSM Buildings, 2022. Open Street Map (OSM) Buildings Modülü. https://osmbuildings.org/?lat=52.52111&lon=13.41078&zoom=15.0&tilt=30 (Erişim:10.03.2022).
Roltek, 2021, Akıllı Şehirler için Akıllı Park Sistemi, https://www.roltek.com.tr/blog/akilli-sehirler-icin-akilli-park-sistemi/ (Erişim:18.03.2022).
SmartCitiesWorld, 2017. Cisco and Siemens named top smart city vendors. https://www.smartcitiesworld.net/news/news/cisco-and-siemens-named-top-smart-city-vendors-2273 (Erişim:11.03.2022).
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM), 2022. Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS). https://www.tkgm.gov.tr/projeler/turkiye-ulusal-cografi-bilgi-sistemi- tucbs#:~:text=TUCBS%2C%20Ulusal%20d%C3%BCzeyde%20teknolojik%20geli%C5%9Fmelere,amac%C4%B1yla%20bir%20web%20portal%C4%B1%20olu%C5%9Fturulmas%C4%B1n%C4%B1%2C (Erişim:17.03.2022).
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, 2019. Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi (TUCBS) Altyapısının Kurulumu Projesi Çalışma Grupları Bilgilendirme Toplantısı Gerçekleştirildi. https://cbs.csb.gov.tr/turkiye-ulusal-cografi-bilgi-sistemi-tucbs-altyapisinin-kurulumu-projesi-calisma-gruplari-bilgilendirme-toplantisi-gerceklestirildi.-haber-235250 (Erişim:17.03.2022).
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, 2022. ATLAS. https://cbs.csb.gov.tr/atlas-i-5439 (Erişim:17.03.2022).
Tureka, T. ve Stepniakb, C., 2021. Areas of Integration of GIS Technology and Smart City Tools. Research findings Procedia Computer Science, 192, 4681-4690.
Uçar A., Şemşit S. ve Negiz N., 2017. Avrupa Birliği Akıllı Kent Uygulamaları ve Türkiye'deki Yansımaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(15), 1785-1789.
Wang, T., 2013. Interdisciplinary urban GIS for Smart Cities: Advancements and Opportunities, Geo-spatial Information Science, 16(1), 25-34.
WeSolve, 2022. Smart City. https://wesolve.app/smart-cities/ (Erişim:10.03.2022).a
