Peyzaj Mimarlığında Yapay Zeka: Yaratıcı Tasarım, Sürdürülebilirlik ve Potansiyel Avantaj ve Dezavantajlar

Yapay zekâ (YZ), peyzaj mimarlığında yaratıcı tasarım ve sürdürülebilirlik konularında devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Bu teknoloji ile karmaşık veri analizleri yaparak çevresel faktörleri ve kullanıcı ihtiyaçlarını hızla değerlendirebilir, böylece peyzaj mimarlarına daha bilinçli ve etkili tasarım seçenekleri sunulabilir.

 

"Biyoçeşitliliği artıran, su ve enerji verimliliğini optimize eden ve karbon emisyonlarını azaltan sürdürülebilir peyzajlar yaratmak daha erişilebilir hale gelebilir. Öte yandan, yaygın kullanım, insan yaratıcılığının azalması ve otomasyonun getirdiği iş kayıpları gibi dezavantajlara yol açabilir. Ayrıca, yapay zekânın etik kullanımı ve veri gizliliği de dikkat edilmesi gereken kritik konulardandır. Yapay zekânın peyzaj mimarlığında sunduğu avantajlar ve dezavantajlar dengelenerek, yaratıcı ve sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlanabilir."

 

 

Giriş

Peyzaj mimarlığı, çevreyi tasarlama ve düzenleme sürecidir ve doğa ile insan yapımı unsurların bir arada çalıştığı karmaşık sistemlerle ilgilenir. Peyzaj mimarlığı ile algoritmalar arasındaki ilişki karmaşık ve gelişen bir ilişkidir ve birçok araştırmacı bu konuda araştırmalar yapmaktadırlar. Bu çalışmalar toplu olarak algoritmaların peyzaj mimarlığı uygulamalarının etkinliğini ve hassasiyetini arttırmada önemli bir rol oynayabileceğini öne sürmekte ve sorun çözme odaklı uygulamaların birbirleri ile nasıl bir arada çalıştıklarını ortaya koymaktadır.

Yapay zekâ, öğrenme etkinliği ile sisteme yüklenmiş verilerdeki kalıpları aramak ve tanımak için eğitilmiş algoritmalardır. Yazılım verileri analiz eder ve ihtiyaca yönelik yeni bir ürüne sentezler. Günümüzde birçok farklı yapay zekâ aracı olmasına karşın, kullanım kolaylığı ve relatif olarak uygun fiyatlı olmalarından dolayı görüntü oluşturma yapay zekâları popüler olmuşlardır.  Bu yapay zekâ yazılımları arasında en başarılı olanları Midjourney, DALL-E 2, Stable Diffusion, Craiyon, Hotpot, Crypko AI, GLIDE, Latent Diffusion ve Artbreeder sayılabilir. Bu programların birçoğunun kendine özgü ayırt edici özelliği bulunmaktadır. Örneğin, NightCafe ve Sora ile çok kaliteli videolar oluşturulabilirken, Deep Dream Generator kullanıcının görüntü düzenlemesine izin verir.

 

En popüler ve belki de günümüzdeki en başarılı görsel tabanlı yapay zekâ yazılımlarından birisi olan Midjourney metinsel ve/veya görsel girdi aldıktan sonra, verilen bir talebe göre bir görüntü veya görüntü dizisi üretir. Çoğunlukla, daha önceden internet gibi sanal ortamlara yüklenmiş olan verilerin kullanılarak eğitilmiş olan bu yapay zekâ modeli, çevrimiçi bulunan görüntüleri kullanır. Teknik olarak yazılım daha zaten var olan veya önceden tasarımcılar tarafından oluşturulmuş görüntülerin yeniden yorumlanması ile yeni bir görüntü oluşturur.

Yapay zekâ teknolojisinin gelişmesiyle birlikte, peyzaj mimarları bu teknolojiyi çeşitli uygulamalarla birlikte bir süredir kullanmaya başlamıştır. Peyzaj mimarlığında yapay zekanın kullanımı, disiplinin çeşitli yönlerindeki uygulamalarla büyüyen bir alandır. Peyzaj planlama ve uzaktan algılama çalışmalarında kendine 20 yıldan daha uzun süredir yer bulan tahmin algoritmaları ve yapay zekâ günümüzde peyzaj süs bitkisi üretimi teknolojilerinde, peyzaj tasarımı ve sunum tekniklerinde hatta onarım ve bakım uygulamalarında artık sıklıkça yer bulabilmektedir.

 

Konu ile ilgili çalışan Fernberg and Chamberlain (2023), yapay zekâ-peyzaj terminolojisini ve uygulamalarının yaymak için birleşik bir yaklaşım ihtiyacını vurgularken, Senem et. al. (2023) ve Wang and Chen (2020) optimal bahçe düzenleri oluşturmada, mimari tasarımlarda ve peyzajın çeşitli yönlerinde yapay zekanın, özellikle de derin öğrenmenin kullanımın artmakta olduğunu bildirmektedir. Bu çalışmalar yapay zekanın peyzaj mimarlığında tasarım ve planlama süreçlerini geliştirme potansiyelini ortaya koymakta ve gelecekte önemli bir araç olacaklarını vurgulamaktadırlar. Benliay (2000) ve Favetta (2007)'ın yıllarca önce bugün keşfedilen daha gelişmiş yapay zekâ teknolojilerinin öncüsü olarak görülebilecek bilgisayar destekli araçların kullanımını tartışması bunu daha da desteklemektedir.

 

Yapay Zekâ ve Peyzaj Mimarlığı

Yapay zekâ, makinelere ve bilgisayar sistemlerine insan benzeri zekâ ile karar verme ve problem çözme yeteneklerini kazandırır (Salehi and Burgueno 2018). Yapay zekâ, daha önce yalnızca insanlar tarafından yapılan görevleri yerine getirebilen, prosedürleri otomatikleştirerek, muhakeme yeteneğini geliştirerek ve büyük miktarda veriden içgörüler toplayarak çeşitli endüstrilerde devrim yaratan akıllı cihazlar yaratmayı amaçlamaktadır (Saxena et. al. 2023). Peyzaj mimarlığında yapay zekâ ve bu akıllı cihazlar, birçok farklı amaç için kullanılabilir. Yapay zekâ, peyzaj projelerinin çeşitli verilerini analiz etmek için kullanılabilir. Peyzaj analizinde yapay zekâ, dönüşümler, model nedenleri ve etkileri hakkında bilgi sağlayabilir ve peyzajlarda gelecekteki değişiklikleri tahmin edebilir (Papadimitriou 2012). İklimsel veriler, toprak özellikleri, bitki örtüsü, su kaynakları ve demografik veriler, yapay zekâ ile analiz edilerek tasarım süreci için temel sağlar. Yapay zekâ ile analiz, peyzajların planlanması ve tasarlanması için yeni ve daha verimli bir yöntem sağlayarak mimari peyzaj tasarımını geliştirebilir (Wang and Chen 2022).

 

Yapay zekâ tabanlı araçlar, belirli girdilere dayalı olarak otomatik peyzaj tasarımları oluşturabilir. Bu, tasarım sürecini hızlandırır ve daha fazla alternatif sunar. Yapay zekâ tabanlı araçlar, peyzaj tasarımlarının mekânsal özelliklerini daha yüksek doğrulukla ortaya koyabilirken, planlama için yardımcı karar alma olanağı sağlar (Zhang and Deng 2023). Yapay zekâ, peyzaj dönüşümlerinin nedenlerini ve etkilerini modellemeye, gelecekteki değişiklikleri tahmin etmeye ve bu dönüşümler hakkında etkileşimli bir şekilde bilgi sağlamaya yardımcı olabilir. Yapay zekâ, peyzaj dönüşümlerinin nedenlerini ve etkilerini modelleyebilir ve peyzaj değişimini nasıl gerçekleşeceğini tahmin edebilir (Papadimitriou 2012).

 

Parametrik tasarım yaklaşımı, farklı parametreler arasında değişkenlik sağlayarak birden fazla tasarım seçeneği sunar. Algoritmalar, parametrik modellerin varyasyonel CAD tasarımında yeniden oluşturulabileceği geçerli aralıkları hesaplayabilir ve bu parametreleri optimize ederek peyzaj mimarlarının en iyi seçenekleri bulmasına yardımcı olabilir (Hoffmann and Kim 2001).

 

Bilgisayar ve görüş derin öğrenme algoritması planlama tasarım ve planlama sistemleri, ekosistemle uyumlu bahçeler oluşturur ve karmaşık parçalar bütünsel çözümler sunar. Bununla beraber peyzaj mimarlığında derin öğrenme, kullanıcı dostu ve verimli çözümler sunarak çevre kirliliğine uzun vadeli bir çözüm sunabilir ve tasarım sürecini iyileştirebilir (Chen 2023).

 

Yapay zekâ teknolojisi temelli 3D görselleştirme sistemleri, verimli ve hızlı veri yönetimi sağlar ve peyzaj mimarlığı için üç boyutlu görselleştirme sistemlerinin kurulmasına olanak tanır (Zhang 2022). Yapay zekâ teknolojileri, peyzaj mimarlığında parametrik tasarım, sanat tasarımı, peyzaj tasarımı, 3D görselleştirme, etkileşimli tasarım, çevresel planlama ve eğitim yönetimi gibi çeşitli alanlarda yenilikçi çözümler sunmaktadır. Bu teknolojiler, tasarım süreçlerini zenginleştirirken, aynı zamanda ekosistemle uyumlu ve estetik açıdan tatmin edici çevreler yaratılmasına olanak tanımaktadır. Yapay zekâ, peyzaj mimarlığının geleceğini şekillendirmede önemli bir rol oynamakta ve disiplinin teknolojik sıçramasına hazırlıklı olmasını sağlamaktadır.

 

Yapay Zekanın Peyzaj Mimarlığındaki Avantajları

Yapay zekâ araçları, tasarım sürecini hızlandırarak peyzaj mimarlarının daha kısa sürede daha fazla iş yapmasını sağlayabilmektedir. Peyzaj tasarım sisteminde birleştirilen yapay zekâ ve dijital alan teknolojisi, hesaplama verimliliğini, dijital alan yapısı ifade etkisini ve tasarım etkisini arttırabilecektir. Görselleştirme ve animasyon oluşturmada derin öğrenme, tasarımcıların tasarım kalitesinden ödün vermeden tasarım sürecini hızlandırmasına ve üretkenliği artırmasına yardımcı olabilir (Ardhianto et. al. 2023)

 

Yapay zekâ, peyzaj mimarlarının farklı senaryoları test ederek yenilikçi ve yaratıcı tasarımlar bulmasına olanak tanır. Peyzaj mimarlığı sanat tasarımında yapay zekâ teknolojisi, insanların yaşam ve iş kalitesini iyileştiren çoklu, basit işlemler ve yenilikçi sanat formları oluşturabilir (Wang 2020).

 

Özellikle derin öğrenme ve yapay sinir ağları tekniklerinin gelişmesi ile birden fazla seçenek için alternatiflerin değerlendirilmesi mümkün olabilmektedir. Hesaplamalar sırasında istatistik yöntemlerinin yetersiz kaldığı konularda yapay sinir ağları (artificial neural networks) ve diğer algoritmaların kullanımı ile tahminler ve öngörüler oluşturulabilmektedir. Çevresel faktörlerin otomatik olarak analiz edilmesi ile yapay zekâ, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılmasında da yardımcı olur. Yapay zekâ, çeşitli sektörlerde sürdürülebilirliği artırmaya yönelik güçlü bir araç olarak giderek daha fazla tanınmaktadır. Çevresel zorlukların üstesinden gelmede kritik önem taşıyan enerji tasarrufu, su yönetimi ve karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik yenilikçi yaklaşımlar sunabilmektedir. Günümüzde yapay zekâ, potansiyel sürdürülebilir tasarım uygulamalarının hesaplanmasında ve kurgulanmasında sıklıkla kullanılmaktadır (Nishant et. al. 2020). Su tasarrufu, enerji verimliliği ve karbon ayak izi azaltma gibi hedefler, yapay zekâ ile daha kolay takip edilebilir. Yapay zekâ algoritmaları, net sıfır karbon emisyonu için enerji verimli altyapıda ölçüm ve doğrulama protokollerinin doğruluğunu, verimliliğini ve tutarlılığını artırabilir (Moraliyage et. al. 2022).

 

Yapay Zekanın Peyzaj Mimarlığındaki Potansiyel Dezavantajları

Yapay zekâ, peyzaj mimarlığında birçok avantaj sağlamasına rağmen, bu teknolojinin bazı potansiyel dezavantajları ve zorlukları da bulunmaktadır. Yapay zekâ tabanlı otomatik tasarım araçları, peyzaj mimarlarının kendi yaratıcılıklarını kullanma fırsatını azaltabilir. Tasarım sürecinde daha fazla otomasyon, yaratıcı düşüncenin önüne geçebilir. Bununla beraber yapay zekâ, problem çözme görevlerini otomatikleştirerek, tasarımı daha kullanıcı merkezli, çıkarımsal ve yinelemeli hale getirerek ve Tasarım Odaklı Düşünme ilkelerini güçlendirerek tasarım pratiğini derinden değiştirebilir (Verganti et. al. 2020).

 

Yapay zekâ, büyük miktarda veri ile çalışır ve bu verilerin gizliliği ve güvenliği önemli bir endişe kaynağıdır (Curzon et. al. 2021). Peyzaj projelerinde kullanılan verilerin kötüye kullanılması, gizlilik sorunlarına yol açabilir (Fakhouri et. al. 2023).

 

Yapay zekâ araçlarına aşırı bağımlılık, peyzaj mimarlarının kendi deneyimlerine ve içgörülerine güvenme yeteneklerini azaltabilir. Bu, uzun vadede teknik becerilerin azalmasına neden olabilir. Bu durum aynı zamanda vasatlık ve üretememe durumuna yol açabilir.   

Yapay zekâ tabanlı araçlar günümüzde kısıtlı olarak ücretsiz uygulama hakları tanımasına karşın, ileride yüksek maliyetli olabilir. Bu durum özellikle şirket politikaları ve yaklaşımlarını yapay zekâ temelinde kurabilecek küçük ölçekli peyzaj firmaları veya bireysel tasarımcılar için erişilebilirliği sınırlayabilir.

 

Yapay zekâ algoritmalarının yanlış veriler veya yanlış parametrelerle çalışması, hatalı tasarım sonuçlarına yol açabilir. Yakın zamanda Google şirketinin görüntü yapay zekâsı olan Gemini AI ırkçı sonuçlar ortaya koymuş, bu nedenle kısa bir süre de olsa kullanımdan kaldırılmıştır. Bu durum insan merkezli müdahalelerin olabileceğini göstermekte ve peyzaj mimarlığı ile ilgili konularda olmak üzere birçok diğer konuda da ciddi sorunlara neden olabilir.

 

Belki de en önemlisi olarak peyzaj mimarlığı, sadece teknik becerilerden değil, aynı zamanda insan yargısı ve uzmanlığından da yararlanan karmaşık bir alandır. Yapay zeka sistemleri, çevresel faktörleri, kullanıcı ihtiyaçlarını ve kültürel bağlamı tam olarak kavrayamayabilir. Bu durum, işlevsel olmayan veya uygun olmayan tasarımlara yol açabilir.

 

 

Sonuç

Yapay zekâ, peyzaj mimarlığında birçok avantaj sunar ve tasarım sürecini hızlandırarak daha yaratıcı ve sürdürülebilir çözümler sağlar. Ancak, bu teknolojinin bazı potansiyel dezavantajları da vardır. Yaratıcılığın azalması, veri gizliliği sorunları ve teknik bağımlılık gibi dezavantajlar, yapay zekanın peyzaj mimarlığında dikkatli ve dengeli bir şekilde kullanılmasını gerektirir. Peyzaj mimarlarının, yapay zekanın sağladığı fırsatları kullanırken, aynı zamanda bu potansiyel riskleri de göz önünde bulundurmaları önemlidir.

 

Bu çalışmanın ilk kurgusundan itibaren alt yapısının ChatGPT ve Bing AI ile oluşturulması, kaynaklara ait verilerin yine yapay zekâ uygulaması olan Typeset AI ile toparlanması planlanmıştır. Metin ve görseller yapay zekâ tarafından seçilmiştir. Yapay zekanın hayatımıza ve mesleğimize etkilerinden birisi olarak bu makale örnek verilebilir. Son zamanlarda birçok tartışmada "yapay zekâ tasarımcı ve uzmanlarının yerini alacak mı?" sorusuna cevap aranmaktadır. Kimisi bu soruya "evet" kimi ise "hayır" cevabını vermektedir. Ancak sektörün değiştireceği muhakkaktır. Belki de ilk değişecek olan yönler, eskiz ve fikir yaratma olan en erken proje aşamaları olacaktır.

 

Aynı bilgisayar destekli tasarımın 1990'lı yıllarda peyzaj tasarımına yapmış olduğu etki gibi bir değişimin olacağı ön görülmeli ama gerçeğe çok yakın görüntü oluşturma, veri madenciliği ve kusursuz işleyen tahmin algoritmaları da olsa yapay zekânın bir araç olduğu, aracı kullananların da bizlerin olacağı unutulmamalıdır. Peyzaj tasarımcılarının yaratıcılığı, zanaatı ve vizyonu her zaman çok önemli olacaktır. Ancak peyzaj tasarımcıları, insan tasarım becerilerini yapay zekanın ham üretken gücüyle eşleştirerek, en ilham verici hayallerini hızla görselleştirebilir ve belki de asla ummadıkları yeni olasılıkları görebilirler. Tren bu sefer kaçmasın....

 

 

 

Kaynaklar

Ardhianto, P., Santosa, Y., Moniaga, C., Utami, M., Dewi, C., Christanto, H., & Chen, A. (2023). Generative Deep Learning for Visual Animation in Landscapes Design. Scientific Programming. https://doi.org/10.1155/2023/9443704.

Benliay A., 2000. Bilgisayar Destekli Tasarım Sürecinde Peyzaj Tasarım Projelerinin Sunum Tekniklerinin Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlık Kampüsü Projesi Örneğinde İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2000.

Cao, Yunxia (2023). Retracted: Application Research and Case Analysis of Landscape Design in Artificial Intelligence Platform. Scientific Programming,  doi: 10.1155/2023/9878425

Chen, X. (2023). Environmental landscape design and planning system based on computer vision and deep learning. Journal of Intelligent Systems, 32. https://doi.org/10.1515/jisys-2022-0092.

Curzon, J., Kosa, T., Akalu, R., & El-Khatib, K. (2021). Privacy and Artificial Intelligence. IEEE Transactions on Artificial Intelligence, 2, 96-108. https://doi.org/10.1109/TAI.2021.3088084.

Fakhouri, H., Alawadi, S., Awaysheh, F., Hamad, F., Al-Zubi, S., & Aladwan, M. (2023). An Overview of using of Artificial Intelligence in Enhancing Security and Privacy in Mobile Social Networks. 2023 Eighth International Conference on Fog and Mobile Edge Computing (FMEC), 42-51. https://doi.org/10.1109/FMEC59375.2023.10305886.

Favetta, Franck. "An Interface for Landscape Architecture Analysis." 9th International Conference on Information Technologies in Landscape Architecture. 2007.

Hoffmann, C., & Kim, K. (2001). Towards valid parametric CAD models. Comput. Aided Des., 33, 81-90. https://doi.org/10.1016/S0010-4485(00)00073-7.

Moraliyage, H., Dahanayake, S., Silva, D., Mills, N., Rathnayaka, P., Nguyen, S., Alahakoon, D., & Jennings, A. (2022). A Robust Artificial Intelligence Approach with Explainability for Measurement and Verification of Energy Efficient Infrastructure for Net Zero Carbon Emissions. Sensors (Basel, Switzerland), 22. https://doi.org/10.3390/s22239503.

Moraliyage, H., Dahanayake, S., Silva, D., Mills, N., Rathnayaka, P., Nguyen, S., Alahakoon, D., & Jennings, A. (2022). A Robust Artificial Intelligence Approach with Explainability for Measurement and Verification of Energy Efficient Infrastructure for Net Zero Carbon Emissions. Sensors (Basel, Switzerland), 22. https://doi.org/10.3390/s22239503.

Nishant, R., Kennedy, M., & Corbett, J. (2020). Artificial intelligence for sustainability: Challenges, opportunities, and a research agenda. Int. J. Inf. Manag., 53, 102104. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2020.102104.

Papadimitriou, F. (2012). Artificial Intelligence in modelling the complexity of Mediterranean landscape transformations. Computers and Electronics in Agriculture, 81, 87-96. https://doi.org/10.1016/J.COMPAG.2011.11.009.

Phillip, Fernberg., Brent, C., Chamberlain. (2023). Artificial Intelligence in Landscape Architecture. Landscape Journal,  doi: 10.3368/lj.42.1.13

Salehi, H., & Burgueño, R. (2018). Emerging artificial intelligence methods in structural engineering. Engineering Structures. https://doi.org/10.1016/J.ENGSTRUCT.2018.05.084.

Saxena, P., Saxena, V., Pandey, A., Flato, U., & Shukla, K. (2023). Multiple Aspects of Artificial Intelligence. . https://doi.org/10.60148/muasartificialintelligence.

SENEM, MEHMET O.; KOÇ, MUSTAFA; TUNÇAY, HAYRIYE E.; and AS, İMDAT (2023) "USING DEEP LEARNING TO GENERATE FRONT AND BACKYARDS IN LANDSCAPE ARCHITECTURE," Architecture and Planning Journal (APJ): Vol. 28: Iss. 3, Article 1. DOI: https://doi.org/10.54729/2789-8547.1196

Verganti, R., Vendraminelli, L., & Iansiti, M. (2020). Innovation and Design in the Age of Artificial Intelligence. Journal of Product Innovation Management. https://doi.org/10.1111/jpim.12523.

Wang, S. (2020). Application Research of Artificial Intelligence Technology in Landscape Architectural Art Design. , 341-348. https://doi.org/10.1007/978-3-030-53980-1_51.

Wang, Y., & Chen, L. (2022). Architectural and Landscape Garden Planning Integrated with Artificial Intelligence Parametric Analysis. Security and Communication Networks. https://doi.org/10.1155/2022/8577269.

Zhang, H., & Deng, Y. (2023). Artificial Intelligence Based Garden Landscape Design System and 3D Visualization Technology. Computer-Aided Design and Applications. https://doi.org/10.14733/cadaps.2024.s3.63-76.

Zhang, Y. (2022). Application of Landscape Architecture 3D Visualization Design System Based on AI Technology. International Transactions on Electrical Energy Systems. https://doi.org/10.1155/2022/9918171.

 

 

---