Dünyada toplam süs bitkileri üretim alanları yaklaşık 1.512.000 hektar, dünya ticaret hacmi ise 50 milyar dolar civarındadır. Ülkemizde süs bitkileri üretim alanı; 2000 yılında 15.132 dekar iken, 2012 yılında 96.000 dekara ulaşmıştır. Ülkemizin süs bitkileri ihracatının da yıllara göre arttığı görülmektedir. 2012 yılının 1 Ocak-31 Ekim döneminde 60 milyon dolar değerinde süs bitkisi ve mamulleri ihraç edilirken, bu rakam 2013 yılının aynı döneminde 63.7 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. 2013de 2012ye göre artış oranı yüzde 6 olarak kayda geçmiştir.
Ülkemiz süs bitkileri sektörü kendisine hedef olarak Avrupa pazarlarını seçmiştir. Son yıllarda ise giderek refah düzeyi artan ve buna paralel olarak da süs bitkisi tüketimleri artmakta olan Azerbaycan, Türkmenistan, Ermenistan, Gürcistan ve Irak gibi Asya ülkelerini de hedef pazarlar olarak tercih ettiği görülmektedir. Türkiye genelinde süs bitkileri ihracaatındaki ilk on ülke ise sırasıyla; İngiltere, Hollanda, Almanya, Irak, Türkmenistan, Azerbeycan, Ukrayna, Romanya, Rusya ve Gürcistandır. Türkiyede yetiştirilen süs bitkilerinin % 46.5ini canlı bitkiler, % 41,4ünü kesme çiçekler, % 9,1ini yosun ve ağaç dalları ve % 2.9unu çiçek soğanları oluşturmaktadır.
Süs Bitkileri çalışmaları konusundaki araştırmalar, TC. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü çatısı altında yürütülmektedir. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne bağlı enstitüler/istasyonlardaki önemli çalışmalardan bazıları; Türkiye geofitlerinin kültüre alınması yeni tür ve çeşitlerin ilgili sektörlere kazandırılması, Gypsophila (Gypsophyla sp.)da çeşit geliştirme, seleksiyon yoluyla yeni Gypsophila (Gypsophyla sp.) çeşitlerinin elde edilmesi ve yeni gül çeşitlerinin geliştirilmesidir. Bu çalışmaların çoğunluğu Türkiyede doğal yayılış gösteren geofit ve diğer süs bitkileri potansiyeli olan doğal veya endemik bitkiler üzerine olduğu için, bu çalışmaların T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gibi Bakanlıklarla da sıkı ilişkiler içerisinde olması sektörün geliştirilmesi açısından son derece önemlidir.
Sektör için gelecek döneme ait en önemli gelişmelerden birisi Botanik EXPOnun 20incisinin 2016 yılında Antalyada düzenlenecek olmasıdır. EXPO 2016nın sembol çiçeği Şakayıkın üretimi Araştırma Enstitülerinde (Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü) gerçekleştirilmektedir.
T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı araştırma enstitü/istasyonlarının bünyesinde yürütülen çalışmalara bakılacak olursa, ağırlıklı olarak meyve ve sebze olmak üzere bunu bağcılık, turunçgiller ve diğer bitki grupları izlemektedir. Süs bitkileri çalışmaları ağırlıklı olarak Yalova başta olmak üzere Antalya ve Alatadaki enstitü/istasyonlarda sürdürülmektedir. Süs bitkileri araştırmaları ve özellikle de araştırmacılarının, diğer ürün grupları ile kıyaslandığında son derece yetersiz sayıda kaldığı görülmektedir. Gerek üniversitelerde gerekse araştırma enstitülerinde çalışan araştırıcı sayısının mutlaka arttırılması gerekmektedir.
Diğer bir önemli husus da, süs bitkileri konusundaki araştırma sonuçlarının sektöre nasıl yansıtılabileceği ve ülke ekonomisine ne derecede katkı sağlayabileceğidir. Ne yazık ki, üniversitelerde yürütülen çoğu projelerin sonuçları temel araştırma düzeyinde kalmakta ve pratiğe aktarılamamaktadır. Özel sektör, üniversite ile işbirliği yapmak yerine yurt dışındaki kuruluşlarla temasa geçerek yenilikleri daha ileri derecede takip edebilmektedir. Bu konuda özel sektör ile ortak yürütülecek projelere, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı SANTEZ, Tübitak ise TEYDEP projeleri ile teşvik vermekte, böylece özel sektör ile kamu araştırıcılarını bir çatı altında buluşturmaktadır. Buna en güzel örnek olarak Çukurova Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü ve Yenice Seracılık tarafından ortak olarak tarafımdan yürütülen ‘Türkiyede Doğal Yayılış Gösteren Siklamen Türlerinin Mutasyon Yoluyla Islahı konulu SANTEZ projesi verilebilir.
Bu konuda çalışan araştırıcıları bu projelere yönlendirerek, araştırmaların kalitesinin ve araştırmacıların da bilgi birikimlerinin arttırılması yönüne gidilmelidir. Süs Bitkileri konusunda, üniversite araştırıcılarının, özel sektörün ve Bakanlığa bağlı araştırma enstitü/istasyonlarında çalışan araştırıcıların ortak bir çatı altında toplandığı Ulusal veya Uluslararası çalıştay, kurs veya sempozyumların düzenlenmesi büyük yarar sağlayacaktır. Bunlara ek olarak, Üniversite, araştırma enstitüleri ve özel sektörün bir arada bulunduğu multidisipliner projelerin hayata geçirilmesi de son derece önemlidir.
Prof.Dr.Yeşim YALÇIN MENDİ
Çukurova Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi,
Bahçe Bitkileri Bölümü,
Balcalı/ADANA
These studies based on native geophytes and other plants which have potential of ornamental plants must be in close relationship with Ministry of Science, Industry and Technology, Ministry of Forestry and Water Affairs, Ministry of Culture and Tourism in Turkey. These relationships are very important for the development of industry.
